16 października 2015 r. Prezydent podpisał ustawę z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która wchodzi w życie od 1 stycznia 2016 r. 

W znowelizowanych ustawach tj. m.in. ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych oraz w kodeksie cywilnym pojawia się pięć rodzajów odsetek w różnych wysokościach.

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych

Pierwsza ze zmian dotyczy ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, w której to wprowadzono „odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych” w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych (art. 4 pkt 3 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych). Wysokość tych odsetek wynosi więc obecnie 9,5% (do chwili zmiany stopy referencyjnej).

Odsetki te będą należne w przypadku opóźnienia w zapłacie z tytułu umowy, przedmiotem której jest odpłatna dostawa towarów lub świadczenie usług, zawieranej w związku z wykonywaną działalnością (transakcja handlowa).

Jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Z kolei, jeśli strony przewidziały termin zapłaty, wierzycielowi przysługują odsetki za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki –  wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Odsetki kapitałowe

Kolejna zmiana dotyczy art. 359 k.c. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej, ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji organu nie jest w inny sposób określona, odsetki ustawowe wynoszą sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych, czyli obecnie 5%. Natomiast odsetki maksymalne stanowić mają maksymalnie dwukrotność odsetek ustawowych tj. 10 %, a nie jak dotychczas czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP.

Odsetki za opóźnienie

Zmieniony został również art. 481 k.c. dotyczący odsetek ustawowych za opóźnienie (inne przypadki niż transakcje handlowe). Od 1 stycznia 2016 r. – jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych tj. obecnie 7%.

Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy, do wysokości odsetek maksymalnych. Ustawodawca również w tym przypadku określił odsetki maksymalne jako dwukrotność odsetek ustawowych tj. 14 % (art. 481 § 2¹ k.c.).

Przepisy przejściowe

Zgodnie z art. 56. ustawy z dnia 9 października 2015 r. do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Jakie problemy praktyczne mogą wyniknąć ze zmiany?

Dokonując analizy wprowadzanych zmian już można mieć wątpliwości co stanie się z orzeczeniami, w których Sąd zasądził kwotę „wraz z ustawowymi odsetkami”. Trudności mogą pojawić się na etapie egzekucji roszczenia. Komornik może mieć problem czy powinien naliczać odsetki ustawowe w wysokości 5% czy „odsetki za opóźnienie” w wysokości 7%, a może „odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych” w wysokości 9,5 %, ponieważ w orzeczeniu nie określono z czego odsetki te mają wynikać.